به برگشت اسید از معده به سمت مری «رفلاکس اسید» گفته میشود که معمولا با سوزش سر دل همراه است. بسیاری از افراد هر از گاهی رفلاکس اسید را تجربه میکنند. اما اگر این مشکل به طور مکرر اتفاق بیفتد، به بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) منجر میشود که در صورت درمان نشدن احتمال ابتلا به سرطان مری را افزایش میدهد. اکثر بیماران میتوانند با تغییر رژیم غذایی، اصلاح سبک زندگی و مصرف دارو علائم رفلاکس اسید را کنترل کنند. این مقاله از بهفید به این موضوع اختصاص دارد. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
غذاهای مجاز در رژیم بیماری رفلاکس
تا همین اواخر، محققان اطلاعات کاملی درباره GERD نداشتند و شواهد علمی کافی در مورد نقش رژیم غذایی در بهبود علائم آن وجود نداشت. اما به تدریج مشخص شد که مصرف بعضی از غذاها میتواند به کنترل علائم GERD کمک کند. در این بخش، شما را با بهترین غذاهایی که میتوانید در رژیم بیماری رفلاکس بگنجانید آشنا خواهیم کرد.
۱. سبزیجات (به جز گوجه فرنگی)
سبزیجات به طور طبیعی چربی و قند کمی دارند و در مقابل منبع خوب فیبر محسوب میشوند. فیبر علاوه بر کمک به بهبود علائم GERD، احتمال ابتلا به دیابت، چربی خون بالا و یبوست را کاهش میدهد. بهترین سبزیجات برای بیماران مبتلا به رفلاکس عبارتند از: مارچوبه، کلم بروکلی، گل کلم، خیار، لوبیا سبز، سیبزمینی و اسفناج. بعلاوه اگر با خوردن سبزیجات باز هم رفلاکس را تجربه کردین بهتر است از سبزیجات پخته و خرد شده استفاده کنید.
۲. میوهها (به غیر از مرکبات و کیوی)
معمولا خوردن میوههای غیراسیدی مثل سیب، آووکادو، موز، انواع توت، هلو و گلابی برخلاف میوههای اسیدی (مرکبات) باعث سوزش سر دل نمیشود. میوهها منبع خوب فیبر، ویتامین C، منیزیم و پتاسیم هستند.
۳. غذاهای حاوی پروتئین
غذاهای دریایی، گوشتهایی که چربی اشباع کمی دارند (مثل مرغ یا بوقلمون بدون پوست) و حبوبات از بهترین غذاهایی هستند که میتوانید در رژیم بیماری رفلاکس بگنجانید. سعی کنید به جای سرخ کردن غذاهای پرپروتئین از آنها به شکل کبابی (روی شعله)، گریل یا آبپز استفاده کنید.
سفیده تخممرغ هم برای افراد مبتلا به این بیماری مناسب است، اما توصیه میشود از زیادهروی در مصرف زرده تخممرغ اجتناب کنید. چون سرشار از چربی است و ممکن است به تشدید علائم GERD منجر شود.
۴. چربیهای سالم
قانون کلی رژیم بیماری رفلاکس این است که از خوردن چربیهای اشباع (گوشت و لبنیات پرچرب) و چربیهای ترانس (غذاهای فرآوری شده و روغن جامد) اجتناب کنید یا میزان مصرف آنها را به حداقل برسانید. بهعلاوه، از چربیهای سالم مانند روغن زیتون، روغن کنجد، روغن آفتابگردان، کره آجیل، مغزهای خوراکی و دانهها در حد اعتدال استفاده کنید.
۵. غلات کامل
غلات کامل منبع خوب فیبر هستند. تحقیقات در مورد رژیم بیماری رفلاکس نشان داده است که افزایش مصرف فیبر با کاهش خطر رفلاکس اسید مرتبط است. از غلات کامل میتوان به جو دوسر، برنج قهوهای و نان سبوسدار اشاره کرد.
۶. زنجبیل
زنجبیل خاصیت ضدالتهابی دارد و میتوان از آن به عنوان یک راهکار خانگی برای رفع سوزش سر دل و درمان سایر مشکلات گوارشی استفاده کرد. شما میتوانید ریشهی زنجبیل رنده شده یا خرد شده را داخل انواع غذاها یا اسموتیها بریزید یا از آن به شکل چای استفاده کنید.
۷. غذاهای حاوی پروبیوتیک و پریبیوتیک
تعداد زیادی باکتری در روده انسان زندگی میکنند که برای حفظ سلامتی باید بین انواع مفید و مضر آنها تعادل وجود داشته باشد. بازگرداندن تعادل به فلور باکتریایی روده میتواند برای بسیاری از افراد مبتلا به مشکلات گوارشی مفید باشد.
به غذاهای حاوی باکتریهای مفید «پروبیوتیک» گفته میشود و به غذاهای غنی از فیبر که به افزایش باکتریهای مفید روده کمک میکنند «پریبیوتیک» میگویند. از غذاهای حاوی پروبیوتیک میتوان به ماست و کفیر اشاره کرد. غذاهای غنی از پریبیوتیک عبارتند از: موز سبز، پیاز، سیر، ترهفرنگی و سیب.
در بعضی از افراد مبتلا به GERD استفاده از غذاهای پروبیوتیک و پریبیوتیک باعث کاهش علائم بیماری میشود. پروبیوتیکها با یک باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری مبارزه میکنند که محققان معتقدند با GERD مرتبط است. با این حال، در مورد این موضوع باید تحقیقات بیشتری انجام شود.
غذاهای ممنوع در رژیم بیماری رفلاکس
سوزش سر دل یکی از علائم رایج رفلاکس اسید و GERD است. سایر علائم GERD عبارتند از: سرفه خشک، گلو درد، نفخ، آروغ زدن، احساس وجود توده در گلو و مشکل در بلع غذا است.
بسیاری از افراد مبتلا به GERD متوجه میشوند که بعضی از غذاها در تشدید علائم آنها نقش دارند. ذکر این نکته ضروری است که رژیم غذایی نمیتواند از همه علائم رفلاکس جلوگیری کند و غذاهای مشکلساز برای همه بیماران یکسان نیستند.
برای شناسایی محرکهایی غذایی باید آنچه را که میخورید و علائمی را که بعد از خوردن آنها تجربه میکنید، بنویسید. با این حال، تحقیقات نشان داده است که در بسیاری از موارد خوردن غذاها و نوشیدنیهای زیر احتمال بروز رفلاکس را افزایش میدهد:
۱. غذاهای پرچرب
غذاهای سرخ شده و پرچرب میتوانند باعث شل شدن اسفنکتر تحتانی مری (LES) شوند و سرعت تخلیه معده را کاهش دهند. اسفنکتر تحتانی مری دریچهای است که بین مری و معده قرار دارد و بعد از ورود غذا به معده بسته میشود تا اسید معده نتواند به سمت مری برگردد.
خوردن غذاهای پرچرب احتمال بروز علائم رفلاکس را افزایش میدهد. به همین دلیل، توصیه میشود که میزان چربی در رژیم بیماری رفلاکس محدود شود. غذاهای زیر چربی زیادی دارند. از مصرف آنها بپرهیزید یا از آنها به مقدار کم استفاده کنید:
- سیبزمینی سرخ کرده
- شیر، ماست و پنیر پرچرب و سایر محصولات لبنی پرچرب مانند کره
- گوشت قرمز پرچرب
- دسر یا تنقلات مانند بستنی
- انواع سس
۲. گوجهفرنگی و مرکبات
وجود میوه و سبزی در یک رژیم غذایی سالم اهمیت زیادی دارد، اما بعضی از میوهها و سبزیجات باعث تشدید علائم GERD میشوند. اگر دائما علائم رفلاکس اسید را تجربه میکنید، مصرف پرتقال، گریپفروت، لیموترش، گوجهفرنگی و سس گوجهفرنگی را به حداقل برسانید. آناناس و کیوی هم از میوه های اسیدی دیگری است که ممکن است برای بعضی از بیماران مشکلساز باشد.
۳. شکلات
شکلات حاوی مادهای به نام متیل گزانتین است که تحقیقات نشان داده است باعث شل شدن اسفنکتر تحتانی مری میشود و رفلاکس را افزایش میدهد.
۴. سیر، پیاز و غذاهای تند
سیر و پیاز و همچنین غذاهای تند و پرادویه در بسیاری از افراد باعث سوزش سر دل میشوند. این غذاها برای همه افراد مشکلساز نیستند، اما اگر سیر و پیاز زیادی میخورید بهتر است علائمی را که بعد از مصرف آنها تجربه میکنید بنویسید. خوردن غذاهایی که سیر و پیاز زیادی دارند به ویژه در کنار غذاهای تند میتواند به شدت آزاردهنده باشد.
۵. نعناع
نعناع مورد دیگری است که باید از رژیم بیماری رفلاکس حذف شود. نعناع و محصولاتی که طعم نعناع دارند (مانند آدامس نعناعی)، اسفنگتر بین مری و معده را شل کرده و باعث برگشت اسید معده به مری می شود. اگر چه مصرف عصاره نعناع به افرادی که مبتلا به سندرم روده تحریک پدیر هستند توصیه می شود اما برای افراد مبتلا به رفلاکس استفاده از محصولات حاوی نعناع توصیه نمی شود.
۶. سایر غذاها و نوشیدنیهای محرک
مصرف نوشیدنیهای گازدار یا شیرین، نوشیدنیهای اسیدی مثل قهوه، نوشیدنیهای الکلی و همچنین غذاها و نوشیدنیهای حاوی کافئین میتواند احتمال رفلاکس اسید و سوزش سر دل را افزایش دهد.
ارتباط شیر با رفلاکس اسید
در یک مطالعه که روی کودکان انجام شد، محققان ارتباط بین آلرژی به شیر گاو (CMA) و علائم GERD را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که کودکان مبتلا به CMA اغلب پس از مصرف شیر گاو علائم GERD را تجربه میکنند. در حال حاضر، محققان در حال بررسی این موضوع هستند که آیا این ارتباط در مورد بزرگسالان هم صدق میکند یا خیر. ذکر این نکته ضروری است که CMA در بزرگسالان نادر است، چون غالبا آلرژی به شیر گاو تا سن ۶ سالگی برطرف میشود.
شواهد علمی در مورد ارتباط مصرف شیر با علائم رفلاکس ضد و نقیض است. حتی بعضی از مطالعات نشان دادهاند که خوردن شیر میتواند احتمال بعضی از انواع رفلاکس را کاهش دهد. با این حال، اگر متوجه شدید که همیشه بعد از خوردن شیر نفخ یا سایر مشکلات گوارشی را تجربه میکنید، مصرف آن را کاهش دهید یا آن را از رژیم غذایی خود حذف کنید. شیر منبع خوب کلیسم است. از اینرو، بعد از حذف آن باید مراقب باشید که کلسیم مورد نیاز خود را از سایر محصولات لبنی یا در صورت لزوم از طریق مصرف مکمل دریافت کنید.
نکات مهم برای اصلاح سبک زندگی
اگر از سوزش سر دل رنج میبرید، باید علاوه بر پیروی از رژیم بیماری رفلاکس، سبک زندگی خود را اصلاح کنید. در این شرایط رعایت نکات زیر میتواند کمککننده باشد:
- وزن خود را در محدوده سالم حفظ کنید.
- از نوشیدن الکل بپرهیزید.
- سیگار نکشید.
- پرخوری نکنید و آهسته غذا بخورید.
- بین آخرین وعده غذایی خود و زمان رفتن به رختخواب حداقل سه تا چهار ساعت فاصله در نظر بگیرید.
- از پوشیدن لباسهای تنگ بپرهیزید.
- برای کاهش علائم رفلاکس در هنگام خواب، سر تخت خود را ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر بالا بیاورید.
اگر تغییر رژیم غذایی و اصلاح سبک زندگی برای درمان علائم رفلاکس کافی نبود، با پزشک در مورد مصرف دارو مشورت کنید.
کلام پایانی
خوردن بعضی از غذاها مثل میوهها و سبزیجات غیراسیدی و غلات کامل به کاهش علائم رفلاکس اسید کمک میکند و در مقابل، گروه دیگری از غذاها از جمله غذاهای پرچرب باعث تشدید علائم این بیماری میشوند.
به یاد داشته باشید که پیروی از رژیم رفلاکس نمیتواند بیماری شما را به طور کامل درمان کند و فقط علائم آن را از بین میبرد. از سوی دیگر، افراد مختلف با هم متفاوت هستند و غذایی که برای شما مشکلساز است ممکن است برای فرد دیگری قابل تحمل باشد. بنابراین، باید با بر اساس تجربیات شخصی خود در مورد رژیم غذاییتان تصمیمگیری کنید. برای این کار میتوانید از کارشناس یا متخصص تغذیه کمک بگیرید.